هر موجود زنده ای دارای حسی است که با آن تعادل بدن خود را حفظ می کند.
جاذبه زمین همه چیز را به سوی خود می کشاند. از این رو، تمام موجودات زنده باید بتوانند رابطه ی خود را در فضا با زمین طوری حفظ کنند که بر زمین فرو نیفتند.
عضوی که به انسان حس تعادل می بخشد عبارتست از سه مجرای نیم دایره ای. اینها به صورت سه قوس نیم دایره ای در پشت گوش ما قرار گرفته اند.
چرا ما دارای سه قوس نیم دایره ای هستیم؟
زیرا فضا دارای سه بعد است:
1 _ طول (جلو و عقب)
2 _ عرض (راست و چپ)
3 _ ارتفاع (بالا و پایین)
مجراهای نیم دایره ای طوری قرار گرفته اند که نسبت به هم تقریبا” زاویه های قائمه ای، آنهم در جهت ابعاد سه گانه ی فضا، تشکیل می دهند.
در این مجراها مایعی نهفته به نام لنف و انتهای هر مجرا نیز اندکی فراخ شده و به صورت لامپ کوچکی درآمده است. این قسمت بنام تنگ خوانده می شود، زیرا به شکل یک تنگ شکم دار می باشد.
سلولهای حساس در تنگ قرار گرفته اند. از درون آنها موهای زبری بیرون زده که به الیاف عصبی پیوسته اند.
حال، هنگامی که مایع لنفی در این مجراها جریان می یابد، این موهای زبر را به حرکت درآورده، در نتیجه پیامی به مغز مخابره می شود. مغز نیز اعضای بدن را آگاه می کند تا حرکت لازم را برای حفظ تعادل خود انجام دهند.
چون سه مجرای نیم دایره ای در سطحهای گوناگون قرار گرفته اند، از این رو هنگامی که مثلا” کسی در اتومبیل نشسته و به سمت جلو می رود، فقط موهای خشن یک مجرا به حرکت درمی آید. اما دو مجرای دیگر آرامند، یعنی موهای زبر در آنها حرکتی ندارند.
گفتیم که این موهای زبر بر اثر تکان خوردن یک مایع لنفی به حرکت درمی آیند و تعادل بدن را در جهتی حفظ می کنند.
اکنون فرض کنید که کسی به سرعت گرد خود می چرخد.
در این حال، لنف مجرای نیم دایره ای افقی، موهای زبر را به سمتی معین به حرکت درمی آورد. اگر این شخص ناگهان بایستد، لنف ناگهان دست از حرکت برنمی دارد. بلکه تا چند لحظه همچنان به سیر دایره وار خود ادامه می دهد.
در نتیجه، موهای زبر به سمت مخالف خم شده به نظر ما چنین می آورند که داریم در جهت مخالف می چرخیم. ولی چون مطمئنیم که حرکتی نمی کنیم _ چون که پاهایمان ثابت بر زمین قرار گرفته _ از این رو فکر می کنیم که چیزهای دیگر دارند دور سر ما می چرخند.
پس در اینجا حالت سرگیجه به ما دست داده است.
منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 3
