فرق بین چشمه و چاه چیست؟
مردمی که در شهر زندگی می کنند نباید هیچگونه ناراحتی درباره چاه یا چشمه داشته باشند. زیرا لوله کشی آب شهر، آب مورد نیاز آنها را بخوبی تأمین می کند. ولی بیرون از شهر در ده و حومه شهر، تهیه آب خود مسئله ای مهم بشمار می رود. این آب مصرفی ممکن است که از چاه یا چشمه تأمین شود.
چشمه به منبع آبی گفته می شود که از یک شکاف طبیعی در زمین جاری می شود در طول مدت هر بارندگی قسمتی از آب باران در محفظه ها و ترک های کوچک در داخل خاک و سنگ و صخره نفوذ کرده و در اثر نیروی ثقل زمین و تا حدی که محفظه ها اجازه دهند، به پایین رخنه کرده و در دل زمین جای می گیرد.
در سطوح مختلف در زیر سطح زمین، منطقه ای وجود دارد که تمام حفره ها و محفظه های داخل سنگها کاملا” پر از آب می باشند. به این منطقه «منطقه زیرزمینی» گفته می شود و سطح بالای آنرا هم «سفره آب» می نامند.
در دره ها یا سایر نقاط پست در روی سطح زمین یعنی پایین تر از سفره آب، چشمه سارها در جاهایی که در سنگها شکاف وجود دارد پدید می آیند. به عبارت دیگر مقدار آبی که در منطقه مزبور انبار گردیده، بصورت آب چشمه از زمین خارج می شود.
بعضی از چشمه ها سرتاسر سال جریان دارند، زیرا از منطقه زیرزمینی که در عمق زمین قرار گرفته، جاری می شوند. سایر چشمه ها فقط در فصول بارانی، هنگامی که سفره آب در بالاترین سطح خود قرار دارد، جریان پیدا می کنند.
چاه آرتزین چاهی است که از آن آب بطور طبیعی به بیرون و بالای سطح زمین جهش می کند. چاه آرتزین وقتی تشکیل می شود که لایه ای از سنگ سست، سنگ ریزه یا شن، بین دو لایه سنگ جامد سخت قرار گرفته و فشرده می شود.
این سنگ ریزه ها یا سنگ های سست دارای فضایی می باشند که آب را در خود نگاه می دارند. بدین ترتیب سه لایه داریم؛ دو لایه سنگ سخت در بالا و پایین و یک لایه منفذدار که چون لوله ای بین این دو لایه قرار گرفته است.
این سه لایه افقی نبوده، بلکه تحت زاویه ای قرار دارند. آب وارد لایه ی میانی شده و در قسمت انتهایی آن قرار می گیرد. حال اگر در نقطه ای پایین تر چاهی کنده شود، وجود فشار آب باعث می گردد که آب به بیرون جهش کند و ما آن را چاه آرتزین می گوییم.
منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 1