مدار زمین، بهترین گزینه برای انجام تحقیقات فضایی و ارسال ماهواره به حساب میآید و همین مسئله موجب شده تا این بخش از فضا میزبان انبوهی از ماهوارههای مخابراتی و نظامی و مدار گردها شود.
رساندن ماهواره به مدار زمین و کنترل و هدایت آن در این بخش از فضا آسان و امکان دریافت ضعیف ترین سیگنال از تجهیزاتی چون تلفنهای ماهوارهای، فراهم است و به همین دلیل ما شاهد افزایش ترافیک فضایی در مدار زمین هستیم و البته افزایش موارد تصادفات فضایی و زبالههای فضایی.
هم اکنون، قطعات سرگردان و ماهواره های از کار افتاده بسیاری در فضا وجود دارند که کاملا غیر قابل کنترل بوده و با سرعت سرسام آوری در حال حرکت در فضا هستند و برخورد آنها با هر ماهواره ای می تواند موجب خارج شدن ماهواره از مدار شود.
براساس آمار منتشر شده توسط سازمان فضایی اروپا، میزان زباله های فضایی در مدار زمین طی دهه گذشته، دو برابر شده است.
بسیاری از کارشناسان هشدار می دهند که اگر روند کنونی تولید و گسترش زباله های فضایی در سال های آینده تداوم یابد، به زودی باید منتظر غیر قابل عبور شدن مدار زمین برای هر شیء خارجی شامل سفینه های فضایی و ماهواره ها باشیم.
با این همه، نشانه های مثبتی نیز در این میان وجود دارد که ما را نسبت به آینده خوش بین می سازد.
بنا به گزارش اداره امنیت ملی فضا در پنتاگون میزان تصادفات فضایی در سال های اخیر کمی کاهش یافته که یکی از عوامل آن، بهبود فناوری پرتاب موشک به فضا و جدا شدن راکت های حامل ماهواره ها پیش از رسیدن به مدار زمین بوده است.
از سویی دیگر با پایان یافتن جنگ سرد و فروکش کردن تب مسابقه های فضایی، از تعداد ماهواره های ارسالی به فضا تا حد زیادی کاسته شده است.
اما با زباله های قبلی چه باید کرد؟
ایمن سازی فضا
وزارت دفاع آمریکا از چند سال قبل برنامهای را به مرحله اجرا درآورد که هدف از آن، تهیه نقشه ای از فضا و مدار زمین بود که در آن هرگونه شیء خارجی اعم از ماهوارههای در حال فعالیت و مدارگردهای غیر قابل شناسایی و محل استقرار یا حرکت آنها تعیین شده بود.
به عقیده بسیاری از کارشناسان، استفاده از اطلاعات این سیستم میتواند تا حد زیادی از بروز تصادفات فضایی بکاهد.
این سیستم دقیقا شبیه سیستم ناوبری هواپیماها و رادارهای برج کنترل فرودگاهها عمل میکند البته در مقیاسهای فضایی، بنابراین، علاوه بر اشیای موجود در فضا میتوان هر ماهواره جدید پرتاب شده به فضا را به صورت ردیابی و در آن اطلاع رسانی کرد.
اما این کار به تنهایی کافی نیست و میبایستی چارهای اساسی برای معضل زبالههای سرگردان در فضا پیدا کرد.
استفاده از لیزر برای کنترل زباله های فضایی
ایده های بسیاری در ارتباط با جمع آوری و از بین بردن زباله های فضایی مطرح شده است که یکی از قابل توجه ترین آنها توسط ارتش آمریکا پیدا شد و مبتنی بر جمع آوری زباله های فضایی با کمک لیزرهای زمینی بود.
براساس این طرح، لیزرهای زمینی متعددی به سوی اشیای سرگردان در فضا هدف گیری شده و مدار حرکتی آنها را تا 10 سانتی متر جا به جا می کنند.
با نزدیکتر شدن این قطعات به همدیگر و انباشته شدن آنها، یک نوع زباله دانی فضایی به وجود می آید و بدین ترتیب از احتمال برخورد ماهواره ها با زباله های فضایی تا حد زیادی کاسته خواهد شد.
پیشنهاد دهنگان این طرح مدعی هستند که طی سه سال فعالیت لیزرهای زمینی می توان کل قطعات سرگردان در فضا را تا بدان حد جا به جا کرد که وارد اتمسفر شده و از بین بروند.
طرح نابودی زباله های فضایی با برخورد
یکی دیگر از طرح های مرتبط با مدیریت زباله های فضایی را شرکت الاینت تک سیستم در مینیاپولیس پیشنهاد داده است.
این شرکت در حال طراحی ماهواره های فوق العاده و محکم و به اصطلاح زره پوش است که به دلیل برخوردار بودن از چندین لایه حفاظتی ضد ضربه می توانند در برخورد با زباله های فضایی آنها را متلاشی و به ذرات ریز بی خطر تبدیل کنند.
علاوه بر این دو طرح ابتکاری، سازمان های فضایی اروپا و آمریکا در حال مطالعه روی گزینه دیگری هستند که برای آنها جذاب تر و آینده دارتر است و آن چیزی نیست مگر استفاده از روبات ها برای جمع آوری قطعات سرگردان در فضا.
ماموریت های روباتیک در بخش های مختلف تحقیقات فضایی دارای اولویت نخست است و به همین دلیل، بیشتر مورد توجه سیاست گذاران عرصه فضا قرار می گیرد.
براساس یکی از طرح های پیشنهاد شده در مدیریت روباتیک زباله های فضایی، یک سری روبات های مجهز به راکت های قدرتمند به مدار زمین فرستاده می شوند و پس از شناسایی زباله ها و قطعات سرگردان در فضا، آنها را با راکت مورد هدف قرار داده و از بین می برند.
در صورت اصابت راکت به قطعات سرگردان، آنها به ذرات کوچکی تبدیل خواهند شد که یا به صورت خودکار در یک نقطه متمرکز می شوند و یا پس از ورود به جو زمین نابود می شوند.
در مجموع، تمام این پیشنهادات و طرح ها روی میز سازمان های فضایی جهان قرار دارد و همه دست اندر کاران این عرصه نیز از مخاطرات و چالش های مرتبط با زباله های فضایی آگاهند.
ماهواره های مخابراتی، هواشناسی و جاسوسی دارای آنچنان اهمیت بالایی در دنیای امروز هستند که حفاظت از آنها در برابر تصادفات فضایی هم از نظر مالی و هم از نظر عملیاتی توجیه پذیر است.
منبع: مجله دانشمند ، شماره 567