بیماری خواب چیست؟

خوابسام یا «بیماری خواب» یک بیماری مهم و جدی است؛ بیماریی که در پاره ای از مناطق افریقایی به انسان و حیوان، هر دو، یورش می برد.

انگل هایی وجود دارند به نام تری پانُزومها یعنی «متّه اندام ها». این انگلها با تولید عفونت در بدن، سبب بیماری خواب می شوند. عامل پخش و انتقال تری پانزومها، حشره _ ای است به نام تسه تسه. تسه تسه نوعی مگس است که در افریقای مرکزی فراوان یافت می شود.

تسه تسه به هنگام گزیدن انسان یا جانور بیمار، انگل تری پانزوم را از بدن وی برمی _ گیرد. چون انگل به شکم تسه تسه راه یابد، در آنجا شروع به رشد و تکثیر می کند، و سپس از راه غدد بزاقی حشره، وارد لعاب دهانش می شود.

در این مرحله، تری پانزومها به شکلی عفونت زا درمی آیند؛ یعنی موجوداتی گندآور می _ شوند.

هرگاه تسه تسه انسان را بگزد، این انگل ها را به زیر پوست وی تزریق می کند. سپس نقطه ای به صورت زخم بر سطح پوست آشکار می گردد. سه هفته بعد، مته اندام ها خود را به دستگاه گردش خون انسان می رسانند. آنگاه در همین لحظات است که انسان آلوده به بیماری، دچار تب های متناوب می گردد. غالبا” بر سطح پوست نیز جوش و دانه بیرون می زند و مغز اندکی متورم می شود.

در برخی از نقاط افریقا، بیماری در همین جا پایان می گیرد؛ یعنی از آن پس، دیگر بیمار رو به بهبودی می رود. اما در رودِزیا و مَلاوی، بیماری خواب به شکل جدی تری آشکار می _ شود.

پس از ابتلا به بیماری، در طول یک سال علایمی در وجود انسان بروز می کند که نشانه ی یک آسیب دیدگی مغزی است: سردردهای شدید، انسان را زجر می دهد؛ بر اثر کوچکترین چیزی برانگیخته می گردد، و سرانجام کنترل کارهایی که انجام می دهد نیز از دستش بیرون می رود.

وقتی که کار بیمار به اینجا کشیده شد، مرحله ی غم انگیز دیگری پیش می آید. در این هنگام انسان به خاموشی می گراید و سرانجام خواب مرگباری او را درمی رباید.

بیمار خواب زده به همین حال باقی می ماند که در حقیقت خود، یک بی هوشی بی پایان است. وی در همان حال بی هوشی پیوسته تب می کند تا سرانجام فلج شده، اندامش رو به تحلیل می رود و می میرد.

علت اغمای بیمار، وجود عفونت در مهمترین بخش بدن یعنی مغز و پاشامهای مغز اوست. پاشامهای مغز پوششی است که مغز را فرا گرفته است. برای عفونت یا تباسوختی مغز، علل متعددی وجود دارد؛ ولی بهر حال هرگاه چنین چیزی رخ دهد، به زبان علمی آن را آنسِفالیت _ یعنی «مغز خَست» _ می گویند.

بیماری خواب افریقایی گونه ای خطرناک و شدید از آنسفالیت، بشمار می رود.

در ضمن، جالب است بدانید که مگس تسه تسه، جرثومه ی این بیماری را هرگز به نسل خود انتقال نمی دهد. بنابراین اگر انسان یا حیوانی آلوده به بیماری خواب یافت نشود که تسه تسه آن را برگیرد، این بیماری خودبخود ریشه کن می شود.

منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 5