چرا هوا در تابستان گرم تر است؟

شگفت است وقتی در نیمکره ی شمالی فصل تابستان فرا می رسد، زمین نسبت به فصل زمستان حدود 8/4 میلیون کیلومتر بیشتر از خورشید فاصله می گیرد، ولی هنوز می بینیم که در تابستان هوا گرم تر از زمستان است.

علت گرمای هوا دوری یا نزدیکی زمین به خورشید نیست، بلکه دلیلش اریب بودن محور آن در مداری است که گرد خورشید می چرخد.

دانشمندان دریافته اند که خط استوا، نسبت به مدار زمین بر دور خورشید، 5/23 درجه کجی دارد.

همچنان که زمین دور خورشید سیر می کند، محورش همیشه در یک جهت معین _ یعنی به سمت ستاره ی قطبی _ ثابت است.

به همین سبب قطب شمال در بخشی از سال به سمت خورشید مایل می گردد و در بخش دیگر سال از آن دور می شود.

هنگامی که قطب شمال به سوی خورشید روی آورد، بدین معنا که نوک قطب شمال بیشترین زاویه ی تمایل را به طرف خورشید پیدا کند، در نیمکره ی شمالی تابستان می شود؛ ولی چون از آن دور می شود، فصل زمستان پدید می آید.

روشن است که در نیمکره ی جنوبی فصل ها برخلاف نیمکره ی شمالی پدید می آیند.

سبب اختلاف فصول، میزان اریب بودن اشعه ی خورشید است بر منطقه. یعنی هرچه خورشید بیشتر اریب بتابد، گرمی کمتری برسطح منطقه تولید می کند. این خود به دو دلیل است:

یکی آنکه وقتی شعاع خورشید اریب تر می تابد، حرارت را بر سطح گسترده تری پخش می کند  و این البته در کاستن شدت حرارت مؤثر است.

دیگر آنکه عبور اشعه از اتمسفر هرچه طولانی تر باشد، مقدار بیشتری از حرارت خود را از دست می دهد.

عوامل دیگر مؤثر در پیدایش فصلها عبارتند از آب، زمین، ارتفاع از سطح دریا که همه در تنظیم آب و هوای هر منطقه ای نقش دارند.

آب نقش استوارسازی بر عهده دارد، چون مانع تغییرهای عمده در دماست.

زمین حرارت را ذخیره نمی کند ولی دریا ذخیره می کند.

بنابراین در پهنه های بسیار وسیع خشکی، تغییرهای مهمی در دما رخ می دهد.

اما ارتفاع از سطح دریا هرچه مقدارش بیشتر باشد، هوا رقیق تر می شود و در نتیجه دیگر نمی تواند مانند جایی که هم سطح دریاست، حرارت را در خود جذب کند.

پس هرچه ارتفاع بیشتر باشد، حرارت کمتر خواهد بود.

منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد دهم