چگونه بو را استشمام می کنیم؟
هر کسی از بوی خوش لذت می برد، مانند بوی عطر، بوی گل، و رایحه ی مطبوعی که از شیرینی پزی در فضا پخش می شود.
بوهای بد نیز، برعکس، برای ما ناخوشایندند. با این وصف، نکته ی جالب آن است که بدانیم میان بوی بد و بوی خوش تفاوت بسیار ناچیزی وجود دارد!
آیا می دانید که شما می توانید بوی ماده ای را بشنوید که یک سی میلیاردم از آن در وزن معینی از هوا موجود باشد؟
در یکی از فصل های پیش برایتان گفتیم چه بوهایی را بشر می تواند حس کند. اکنون چند نکته ی دیگر، افزون بر نکات گذشته، درباره ی حس بویایی باز خواهیم گفت.
یاخته های بویایی در تعداد بسیاری مو یا تار جای گرفته اند. این موها در غشاء لزجابی بینی روییده و در بخش کوچکی در قسمت بالای حفره ی بینی گسترده اند، و طوری قرار گرفته اند که چون ما تنفس می کنیم، هوا را بر روی آنها عبور می دهیم.
هنگامی که قصد بوییدن چیزی را داریم، با یک فشار دم، هوا را یکراست به همین بخش بویایی هدایت می کنیم.
البته چیزی بو را به مشام می رساند که یا خود، ماده ای فرّار بوده باشد _ تا بتواند در فضا حرکت کرده، به شامه ی ما برسد _ و یا آنکه همراه با چیز متحرک و قابل پخشی در فضا، خود را به منطقه ی بویایی ما برساند.
به مجرد آنکه چیز بو داری به منطقه ی بویایی می رسد؛ در آنجا یک جریان عصبی تولید می کند که بی درنگ از آنجا پیامی به مغز مخابره می شود و ما را قادر به تشخیص بو می _سازد.
به عبارت دیگر می توان چنین گفت:
اندام بویایی ما یک غشاء لزجابی است که یاخته های عصبی در آن جای گرفته اند. این یاخته ها نیز خود، در محاصره ی الیاف عصبی هستند و از درونشان موهای ظریفی در فضای حفره ی بینی سر برآورده اند. غدد لزجابی نیز پیوسته اندام بویایی ما را مرطوب می _دارند. نوک موها را قشری از یاخته های چرب فرا گرفته است که اگر این یاخته های چرب نبودند، از پی خشکیدن موها دیگر ما نمی توانستیم بویی را بشنویم.
در تنفس های عادی، جریان هوا با منطقه ی بویایی ما تماس پیدا نمی کند. برای آنکه بتوانیم چیزی را بو کنیم، باید دمی با فشار برآوریم تا هوا یکراست با آن قسمت تماس یابد.
موادی که بهنگام بوییدن وارد بینی می شوند، باید در قشری از چربی که موهای بویایی را پوشانده است، حل شوند تا درک بو را برایمان ممکن سازند. به همین دلیل است که پس از بوییدن، لحظه ای طول می کشد تا بو حس شود، و باز به همین دلیل لازم است که آن ماده نیز خود، فَرّار و یا جزئی از یک ماده ی چرب بوده باشد.
کیفیت بو در چیزهای مختلف پیرو فرمول های شیمیایی گوناگون است؛ یعنی هر بویی یک فرمول خاص شیمیایی دارد.
در مغز جای کوچکی وجود دارد که مرکز دریافت پیام از اعصاب بویایی ماست.
معمولا” بو با طعم خوراکی ها اشتباه می شود؛ چرا که به هنگام خوردن، ذرات گازی از بسیاری از خوراکی ها متصاعد می شود و به دستگاه گیرنده ی بو می رسد. بنابراین اگر شما بینی خود را بگیرید و مثلا” قهوه ای بنوشید، هرگز طعم عادی و مطبوع آن را نخواهید چشید.
به همین دلیل، چون زکام می شوید، بسیاری از خوراکی ها به دهانتان بی مزه می آیند. چون زکام حس بویایی را تعطیل می کند و از این رو، در حس چشایی شما نیز تأثیر می نهد.
منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 5