حل مشکل آب تهران و انتقال پایتخت با راهکار تمرکز زدایی عملکردی
تهران بهعنوان پایتخت ایران، همواره مرکز تمرکز سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشور بوده است. این تمرکز شدید باعث افزایش مهاجرت داخلی، فشار بر منابع آب، افزایش قیمت مسکن و بروز مشکلات ترافیکی و زیستمحیطی شده است.
اکنون پیشنهاد انتقال پایتخت برای حل بحرانهای تهران مطرح شده است اما تجربه کشورهای دیگر نشان داده است که انتقال کامل پایتخت، نیازمند هزینههای هنگفت و زیرساختهای گسترده است و معمولا شهر جدید پس از چند سال، دوباره با همان چالشها روبهرو میشود. در واقع فقط مشکلات جا به جا میشوند.
طرح انتقال پایتخت قبلا در مصر با صرف هزینههای بسیار انجام شد اما موفقیت آمیز نبود و مشکلات مشابه در شهر جدید پس از ۵ سال مشاهده شد.
در این مقاله، دو نخبه ایرانی با سوابق علمی متعدد، به نامهای ایمان صدیقی و ایمان صادقی راه حل این مشکل را یافتهاند و آن؛ تمرکز زدایی عملکردی ادارات و سازمانهای دولتی بر اساس مزیتهای منطقهای است.
بر اساس این مدل، از تراکم جمعیتی پایخت و تمرکز یافتگی ادارات و سازمان های مهم در تهران کاسته میشود و هر شهر با توجه به ظرفیتها و ویژگیهای تخصصی خود، مرکز اداره سازمانهای مرتبط خواهد شد. به عنوان مثال، اراک به عنوان پایتخت صنعتی کشور شناخته میشود و دارای تعداد زیادی کارخانه و صنایع مختلف است. پس باید ادارات مرتبط با کارخانه ها و صنایع مثل اداره ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی از تهران به اراک منتقل شوند.
مشهد به عنوان قطب مذهبی کشور شناخته میشود و باید میزبان نهادها و ادارات مذهبی باشد؛ و یزد یا شیراز مرکز سازمانهای مرتبط با گردشگری و میراث فرهنگی خواهند بود. یعنی ادارات اصلی در این شهرها باشند نه داخل تهران.
این راهکار ضمن کاهش بار جمعیتی و زیستمحیطی بر تهران، باعث توسعه سایر شهرها و صرفهجویی قابل توجه اقتصادی میشود.
تحلیل ایده:
راهکار ارائه شده مبتنی بر تقسیم عملکردی و موضوعی ادارات و سازمانهای دولتی بین شهرهای مختلف است.
- اراک: به عنوان پایتخت صنعتی کشور، میزبان سازمانهای مرتبط با کارخانهجات، صنایع، ثبت شرکتها، مالکیت صنعتی و آموزش فنی و حرفهای صنعتی خواهد بود.
- مشهد: به عنوان قطب مذهبی، میزبان وزارتخانهها و سازمانهای مرتبط با امور دینی و فرهنگی مذهبی کل کشور میشود.
- یزد یا شیراز: مرکز سازمانهای مرتبط با گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی باید باشند.
- سایر شهرها: بر اساس مزیتها و ظرفیتهای خود، مرکز سازمانهای تخصصی خواهند بود.
تاکنون تهران مرکز تمامی فعالیتها بوده است. این باعث شده افراد مختلف در حوزههای کاری مختلف مجبور شوند به تهران مراجعه کنند و برخی دیگر نیز مهاجرت کاری به تهران داشتهاند، اما طبق ایده مطرح شده توسط این دو نخبه ایرانی، هرکسی با توجه به فعالیتی که دارد به یک شهر مختلف ایران مراجعه خواهد کرد.
مزایا و دستاوردها:
- کاهش تمرکز جمعیتی و اقتصادی تهران: با انتقال کارکردهای اداری، مهاجرت به تهران به طرز چشمگیری کاهش مییابد و شاهد کاهش ترافیک و تقاضای مسکن خواهیم بود.
- توسعه متوازن شهری: شهرهای دیگر با ظرفیتهای خود پیشرفت کرده و امکانات زیربنایی بهبود مییابد. وقتی که ادارات مهم کشور به شهرهای دیگر منتقل شوند، آن شهرها هم پیشرفت بیشتری کرده و از طریق جذب سفرهای کاری، رونق اقتصادی بیشتری خواهند داشت.
- کاهش فشار بر منابع طبیعی و بحران آب: تمرکززدایی جمعیت، فشار بر منابع آب و محیطزیست را کاهش میدهد.
- صرفهجویی اقتصادی: هزینههای هنگفت ساخت شهر جدید یا فراهم کردن زیرساختهای لازم برای انتقال پایتخت حذف میشوند.
- اجرای مرحلهای و عملیاتی: با استفاده از دولت الکترونیک، انتقال تدریجی سازمانها و تشویق کارمندان، این طرح به راحتی قابل اجراست و کمترین هزینه ممکن را دارد.
سخن پایانی:
تمرکززدایی عملکردی و موضوعی ادارات و سازمانهای دولتی، راهکاری عملی، کمهزینه و موثر برای کاهش مشکلات تهران و توسعه متوازن شهری در ایران است. به علت اهمیت سازمانها و شرکتهای دولتی، انتقال بخشی از کارمندان و مردم تهران به شهرهای مختلف ایران، خیلی سریع صورت خواهد گرفت و مراجعه کنندگان هر سازمان نیز به جای اینکه همگی به تهران هجوم ببرند، براساس نوع فعالیتی که دارند، به شهرهای مختلفی سفر خواهند کرد.
این مدل میتواند به عنوان الگویی برای سیاستگذاران و نهادهای شهری جهت برنامهریزی استراتژیک مورد استفاده قرار گیرد. امیدواریم که مورد توجه رئیس جمهور ایران و مسئولین مربوطه قرار بگیرد.
پایان