کاتالیزور چیست؟

فرض کنید شما دو دوست دارید که هیچ یک همدیگر را نمی شناسند، شما آنها را به همدیگر معرفی می کنید و آنها را تنها می گذارید، اتفاقی نمی افتد، به نظر نمی آید که آنها با یکدیگر توافق داشته باشند. سپس شما هم به آنها ملحق می شوید، وقتی هر سه نفر شما با هم بودید، دو دوست دیگر شما ناگهان با یکدیگر آشنا شده و به صحبت شروع می کنند.

در این موقعیت شما یک کاتالیست یا عامل ارتباط بوده اید! در علم یا در شیمی، کاتالیزور به ماده ای می گویند که فقط با حضور خود یک فعل و انفعال شیمیایی را تند یا کند می کند. فرض کنید که کارخانه ای می خواهد یک جسم مرکب شیمیایی را از روی قواعد علمی، یعنی با ترکیب چند ماده ساده تر تولید کند. اغلب اتفاق می افتد که ترکیب این مواد ساده تر ابدا” میسر نمی شود و یا آنقدر به کندی صورت می گیرد که به کار نمی آید. بنابراین به آن یک کاتالیزور اضافه می نمایند.

همانطور که گفته شد کاتالیزور تغییرات شیمیایی را تند یا کند می کند، بدون آنکه خودش تغییر دائمی پیدا نماید و اگر موقتا” تغییر یابد، پس از آنکه مراحل شیمیایی کامل شدند بصورت اصلی خود برمی گردد. کاتالیزور ممکن است به ساختن یک ترکیب شیمیایی تا تجزیه کردن آن کمک کند. تقریبا” هر ماده ای ممکنست کاتالیزور باشد. آب نوع معمولی آنست، زیرا بسیاری از تغییرات شیمیایی هنگامی انجام پذیر است که رطوبت وجود داشته باشد. وقتی آهن با اکسیژن ترکیب می شود ما دارای عکس العمل شیمیایی خواهیم بود، ولی برای وقوع این ترکیب رطوبت مورد لزوم است. آب در زنگ زدن آهن نقش کاتالیزور را بازی می کند.

روغن سفید جامد که در آشپزی به کار می رود نتیجه ی نمونه ی جالبی از کاتالیزور می باشد. ما با روغن مایع مثلا” روغن تخم پنبه شروع می کنیم. هیدروژن تحت فشار زیاد به ظرف محتوی روغن و کاتالیزوری که اکسید نیکل یا نیکل است وارد می شود. پس از یک تا چهار ساعت، روغن از هیدروژن اشباع می شود و به چربی جامد تبدیل می گردد. وقتی تغییر و تبدیل کامل شد، مخلوط را خارج کرده و تحت فشار قرار می دهند. کاتالیزور آن خارج می گردد و دو مرتبه می توان آن را مورد استفاده قرار داد.

منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 7