آی کیو چیست؟
انسان دارای دو گونه رشد است: «رشد بدنی» و «رشد هوشی».
معمولا” رشد بدنی و رشد هوشی در انسان به موازات یکدیگر تحقق می یابند. هرکس چون به سن معینی می رسد، هم از رشد بدنی و هم از رشد هوشی، باز خواهد ایستاد.
برای مثال: ممکن است کسی در سن 16 سالگی دارای 175 سانتی متر قد شود و از آن پس نیز دیگر رشد نکند؛ ولی همین شخص برادری داشته باشد که تا سن 19 سالگی همچنان رشد کند و قامتش به 180 سانتی متر برسد.
رشد روانی و فکری در بیشتر افراد، در سال های پیش از 20 سالگی متوقف می گردد. اگر همه ی کودکانی را که مثلا” در روز 10 دسامبر 1947 به دنیا آمده اند در نظر بگیرید، آنان را به لحاظ رشد بدنی متفاوت خواهید یافت: برخی بلند قامتند، برخی متوسط و برخی هم کوتاه.
از نظر رشد روانی نیز گوناگونند: پاره ای بسیار باهوشند و به آسانی چیزها را فرا می گیرند؛ پاره ای هم متوسطند؛ اما پاره ای دیگر توان یادگیری بسیار کندی دارند.
اختلاف در رشد روانی را می توان اختلاف در سن هوشی دانست.
اکنون ببینیم همان سان که می توان قامت کسی را اندازه گرفت، آیا هوش وی را نیز می توان اندازه گیری کرد؟
آری، این کار امکان پذیر است و برای اندازه گیری هوش، آزمایش های چندی وجود دارد.
آزمون هوش بدین گونه انجام می یابد: نخست باید بدانیم که کودکان در سنین مختلف از عهده ی حل چه مسایلی برمی آیند؟ مثلا” یک کودک 6 ساله قادر است برخی از مسایل را حل کند، اما یک کودک 8 ساله از عهده ی حل پاره ای دیگر از مسایل هم برمی آید، و همین طور…
اکنون می آییم و مسایل ویژه ی یک کودک 6 ساله را در اختیار کودکانی که در سنین دیگر هستند، قرار می دهیم تا آنها را حل کنند.
از این آزمون مثلا” درمی یابیم که تعداد اندکی از کودکان 5 ساله قادر به حل آن مسایل اند؛ کودکان 6 ساله نیز معمولا” بخوبی از عهده _ ی حل آنها برمی آیند؛ اما ممکن است که حل همین مسایل برای یک کودک 8 ساله بسیار مشکل باشد.
بنابراین، چنین آزمونی راهی است برای اندازه گیری هوش کودکان:
اگر کودک 6 ساله ای بتواند فقط مسایل کودکان 6 ساله را حل کند، او را از نظر هوش، معمولی و متوسط خواهیم دانست؛ اگر کودک 4 یا 5 ساله ای آنها را حل کند، او را ممتاز معرفی خواهیم کرد؛ اما اگر کودک 10 ساله ای نتواند مسایل کودکان 6 ساله را حل کند، او را عقب مانده بشمار خواهیم آورد.
آی _ کیو حروف اول کلمات بهره ی هوشی در زبان انگلیسی است. آی _ کیو راهی است برای بیان نتیجه ی آزمون های هوش به زبان ریاضی. بهره ی هوشی را «خارج قسمت هوشی» نیز گفته اند.
مثال: کودک 6 ساله ای که قادر به حل مسایل کودکان 6 ساله است، بهره ی هوشی وی 100 است. زیرا باید سن هوشی را تقسیم به سن شناسنامه ای وی کنیم و سپس خارج قسمت هر چه بود، در عدد 100 ضرب می شود:
100 ضربدر 6 تقسیم بر 6 مساوی است با 100
اما در صورتی که کودک 5 ساله ای بتواند مسایل مربوط به کودکان 6 ساله را حل کند، خارج قسمت هوشی وی، 120 خواهد بود؛ زیرا سن هوشی او را که 6 است بر سن شناسنامه ایش ( که 5 است) تقسیم و نتیجه را در عدد 100 ضرب می کنیم. این محاسبه نیز بدین گونه نگاشته می شود:
100 ضربدر 6 تقسیم بر 5 مساوی است با 120
هرگاه بهره ی هوشی بین 90 تا 100 باشد، انسان از یک هوش «متوسط» برخوردار است.
اما اگر بهره ی هوشی از 110 فراتر برود، او را «ممتاز» بشمار خواهند آورد.
منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 5