بازسازی تصویر دایناسور اسپایکوملوس توسط دانشمندان مراکشی
حدود ۱۶۵ میلیون سال پیش، در یک دشت سیلابی ساحلی در جایی که امروزه مراکش نام دارد، یکی از قدرتمندترین دایناسورهای شناختهشده زندگی میکرد.
موجودی که با زره و خارهایی تجملی آراسته شده بود، زرهی که هیچ شباهتی به هیچ موجود زنده یا مرده دیگری نداشت.
پژوهشگران روز چهارشنبه فسیلهای گستردهای از این دایناسور متعلق به دوره ژوراسیک را در کوههای اطلس، نزدیک شهر بولمان مراکش معرفی کردند.
کاری که منجر به بازسازی کامل این موجود برای تحقیقات شد.
این دایناسور که «اسپایکوملوس» (Spicomellus) نام گرفته، حدود ۴ متر طول و وزنی میان یک تا دو تن داشته است.
اسپایکوملوس قدیمیترین عضو شناختهشده از گروهی از دایناسورهای زرهدار موسوم به «آنکیلوسورها» می باشد؛ دایناسورهای نوع گیاهخوار، چهارپا و کندحرکت که ظاهری شبیه تانک داشتند.
ریچارد باتلر، دیرینهشناس مهرهداران از دانشگاه بیرمنگام انگلستان و یکی از سرپرستان این پژوهش که در مجله Nature منتشر شد، گفت:
«زره اسپایکوملوس بهطرز شگفتآوری عجیب است؛ مشابه هیچ دایناسور یا هیچ حیوان زنده یا مردهای که تاکنون کشف کردهایم نیست. نهتنها بر روی هر دندهاش ردیفی از خارهای بلند و تیز وجود داشت – چیزی که در هیچ حیوان دیگری دیده نشده – بلکه یک یقه استخوانی با خارهایی به طول چوب گلف اطراف گردنش بیرون زده بود.»
بهگفته او، این زره نمایشی ممکن است دو کارکرد داشته باشد: هم دفاع در برابر دایناسورهای گوشتخوار بزرگ و هم نمایش برای جلب جفت.
باتلر افزود: «این خارهای یکمتری اطراف گردن بسیار بیشازحد به نظر میرسند و تصور استفاده صرفاً دفاعی برایشان دشوار است.»
سوزانا میدمنت، دیرینهشناس و نویسنده اصلی پژوهش از موزه تاریخ طبیعی لندن گفت:
«در جانوران زنده، ساختارهایی که کارکرد مشخصی ندارند و حتی حملشان دشوار است – مانند شاخ گوزن یا دم طاووس معمولاً با جفتیابی ارتباط دارند. خارهای اسپایکوملوس نیز احتمالاً در نمایشهای جفتیابی یا قلمرویی به کار میرفتهاند. این زره کاملاً غیرعملی بوده و حتی در پوشش گیاهی انبوه مزاحمت ایجاد میکرده است. بنابراین ما فکر میکنیم ممکن است تکامل چنین زره پرزرقوبرقی به دلایل نمایشی، شاید برای جفتیابی، رخ داده باشد.»
اگرچه فسیلهای یافتشده اسکلت کامل نبودند (جمجمه در میان بخشهای گمشده بود)، اما بقایای بهدستآمده شناخت خوبی از اسپایکوملوس ارائه دادند.
پیشتر این دایناسور فقط از یک قطعه دنده که در سال ۲۰۲۱ توصیف شده بود شناخته میشد، اما فسیلهای جدید در سالهای ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ کشف شدند.
پشت این حیوان با خارهای کوتاه پوشیده شده بود که از دندههای خاردار بیرون زده بودند. همچنین یک یقه استخوانی با صفحهها و دو جفت خار بالای گردن داشت که یکی از آنها حدود ۸۷ سانتیمتر طول داشت و احتمالاً در زمان زنده بودن حیوان حتی بلندتر هم بوده است. او یک سپر لگنی و دو خار بزرگ نیز بر روی رانهایش داشت.
مهرههای بههمجوشخورده دم نشان میدهند که اسپایکوملوس احتمالاً در انتهای دم خود سلاحی برای دفاع در برابر شکارچیان داشته است – شاید یک گرز یا خار – هرچند چنین ساختاری در میان فسیلها پیدا نشد.
این نوع جوشخوردگی پیشتر تنها در آنکیلوسورهای دارای دم مسلح دیده شده بود، و بنابراین نشان میدهد که سلاح دم حدود ۳۰ میلیون سال زودتر از آنچه قبلاً تصور میشد در این گروه تکامل یافته است.
آنکیلوسورها از موفقترین دایناسورهای گیاهخوار بودند و ارتباط نزدیکی با استگوسورها داشتند، گروهی دیگر از گیاهخواران که دارای صفحههای استخوانی روی پشت و دم خاردار بودند.
هر دو گروه در دوران ژوراسیک پدیدار شدند، اما آنکیلوسورها بیشتر دوام آوردند و تا ۶۶ میلیون سال پیش – زمان برخورد شهابسنگ به زمین و پایان عصر دایناسورها زنده بودند.
مشهورترین عضو این گروه، آنکیلوسوروس (Ankylosaurus)، بزرگتر از اسپایکوملوس بود (حدود ۸ متر طول) و در آمریکای شمالی میزیست. زره آنکیلوسوروس شامل یک گرز دم قدرتمند بود که او را در برابر شکارچیانی چون تیرانوسوروس محافظت میکرد.
برخلاف بسیاری از گروههای دایناسورها که اعضای اولیهشان طرح بدنی سادهتری نسبت به گونههای بعدی داشتند، اسپایکوملوس نشان داد که چنین قاعدهای در مورد آنکیلوسورها صدق نمیکند.
منبع: سی ان ان