اصطکاک عبارت از مقاومتی است که جسمی در مقابل حرکت جسم دیگر نشان می دهد. حال این دو هر جسمی می خواهد، باشد.
بسیاری از فعالیت های روزانه ی ما در زندگی بدون اصطکاک غیرممکن خواهد بود. بدون اصطکاک، تسمه های ماشین ها خواهند لغزید، میخ و پیچ ها در جای خود نخواهند ماند، پاها به زمین گیر نخواهد نمود، چرخ ها بدون آنکه چیزی را به حرکت درآورند خواهند چرخید. با وجود این در خیلی از موارد، بخصوص در مورد ماشینها، ما عملا” سعی می کنیم تا آنجا که میسر می شود اصطکاک را کمتر کنیم.
در مورد اجسام جامد علت اصطکاک عموما” سبب ناهمواری سطوحی می باشد که آن اجسام یکدیگر را لمس می کنند.
هر قدر این سطوح صافتر باشند، اصطکاک کمتر خواهد بود. این مطلب جالب توجه است که اصطکاک بین اجسام غیر هم جنس، کمتر از اصطکاک بین اجسام همانند می باشد. وقتی سطوح را روغنکاری کنیم، مثل موقعی که یاتاقان های موتور اتومبیل ها را روغن کاری می نماییم، اصطکاک را با جانشین کردن اصطکاک مایع به جای اصطکاک جامد، کمتر می کنیم.
اصطکاک بین جامدات به دو صورت انجام می گیرد. یا بوسیله ی لغزیدن یا غلتیدن. اصطکاک غلتان کمتر از اصطکاک لغزشی است. به همین دلیل است که چرخ از بزرگترین اختراعات بشر می باشد. چرخ امکان می بخشد که در کشیدن بارها اصطکاک غلتان، جانشین اصطکاک لغزشی یا سر خوردن گردد.
تشریح علت اختلاف این دو اصطکاک چنین است: سنگ بزرگی را در سطح ناهمواری مجسم نمائید که برای کشیدن و سراندن آن بر روی سطح مذکور احتمالا” دوازده نفر مورد نیاز باشد. اگر چنین سنگ را روی غلتکهایی بگذاریم، شاید بیش از شش نفر برای کشیدن آن روی همان سطح لازم نباشد. حال، اگر این سنگ را روی ارابه ای با دو چرخ بگذاریم، فقط چهار نفر برای کشیدن آن کافی خواهد بود. در محور چرخ، اصطکاک با لغزیدن خواهیم داشت و اصطکاک با غلتیدن را بر روی سطح ناهموار زمین داریم.
حال اگر محور چرخ را روغن کاری کنیم و راه را هموار سازیم، دو نفر برای کشیدن ارابه کافی خواهد بود. اما به کار بردن چرخ بلبرنگ دار، فقط یک نفر کافی است که چنین سنگی را به آسانی حرکت دهد. هوا و آب هم اصطکاک بوجود می آورند. هواپیما را دوکی شکل درست می کنیم که مقاومت هوا را کمتر کنیم و کشتی ها را به شکلی که هستند می سازیم تا اصطکاک با آب را کمتر نمائیم.
منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 7
