ممکن است تصور کنید شبنم یک پدیده ساده طبیعی است که به سادگی می توان آن را شناخت و تشریح کرد. ولی همیشه مردم درباره ماهیت آن مدتهای متمادی در اشتباه بودند و عجب آنکه کتابهای بسیاری هم درباره آن به رشته تحریر درآمده است.
از زمان ارسطو تا حدود دویست سال قبل، عقیده چنین بود که شبنم به نحوی شبیه به باران می باشد. ولی شبنم ابدا” نمی بارد. به آشناترین شکل شبنم، که بر روی برگ گیاهان دیده می شوند، حالا دیگر شبنم اطلاق نمی شود. بنابراین مشاهده می کنید، که اشتباه زیادی در مورد شبنم وجود داشته است. برای دانستن آنکه شبنم چیست؟
مجبور هستیم اطلاعاتی درباره هوایی که ما را احاطه کرده است، داشته باشیم. هوا مقدار معینی رطوبت را در خود نگه می دارد. هوای گرم قادر است بخار آب بیشتری را نسبت به هوای سرد در خود نگاه دارد. وقتی هوا با سطح سردی برخورد می کند، مقداری از آن غلیظ شده و رطوبت آن به صورت قطرات ریزی در سطح مورد تماس ظاهر می گردد. همین است که آن را شبنم می نامند.
به هر حال، درجه حرارت سطح سرد، بایستی قبل از تشکیل شبنم به نقطه معینی پایین بیاید. این نقطه را نقطه ی شبنم خوانند. به عنوان مثال، اگر شما آبی را در داخل یک لیوان یا یک ظرف فلزی شفاف بریزید، ممکن است شبنم در سطح آن ظاهر نشود. اگر قدری یخ در آن بریزند، باز هم امکان دارد شبنم تشکیل نشود، مگر اینکه حرارت سطح ظرف تا نقطه معینی پایین رود.
چگونه شبنم در طبیعت تشکیل می شود؟ اول، بایستی یک طبقه هوای مرطوب گرم وجود داشته باشد. این هوا بایستی با سطح سردی در تماس قرار گیرد. شبنم در روی زمین و پیاده رو تشکیل نمی گردد، چون که به علت حرارتی که از خورشید گرفته است هنوز گرم می باشد. ولی ممکنست روی علفها یا گیاهانی که خنک شده اند بوجود آید. پس چرا می گوییم شبنمی که بر روی گیاهان دیده می شود در واقع شبنم نیست؟
زیرا هر چند مقدار کمی از رطوبت که صبح زود بر روی برگ گیاهان دیده می شود همان شبنم است.ولی قسمت اعظم آن رطوبت و گاهی همگی آن رطوبتی است که از داخل ساقه و برگ گیاه تراوش کرده است. این رطوبت از منافذ برگها خارج می گردد و این عمل همانست که گیاه برای رساندن آب به برگهای خود از آب زمینی، به کار می برد.
عمل مزبور در روز آغاز می شود، تا سطح برگ قادر به تحمل حرارت خورشید باشد و طبیعتا” تا شب هنگام نیز عمل مزبور ادامه می یابد. در بعضی نقاط دنیا هر شب آنقدر شبنم جمع می شود، که آن را در حوضچه های مخصوص انبار می کنند تا به مصرف چهارپایان برسانند.
منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 7
