از زمانهای قدیم، انسان درباره ی فصول مختلف و تغییر آنها در شگفت بوده است. چرا در تابستان هوا گرم است و در زمستان سرد؟ چرا روزها بتدریج در بهار طولانی تر می شوند؟ چرا شبها اینقدر در زمستان طولانی هستند؟
همه می دانیم که زمین به دور خورشید می گردد و در همین حال به دور خود نیز در گردش می باشد. زمین در گردش خود به دور خورشید مانند فرفره به دور خود نیز می چرخد. در این صورت اگر محور زمین (خطی که از قطب شمال به قطب جنوب کشیده شده است) دارای زاویه قائمه نسبت به مسیر گردش زمین به دور خورشید باشد، ما هیچ وقت فصول مختلف نخواهیم داشت و تمام روزهای سال دارای طول مساوی خواهند بود. ولی محور زمین بهم می خورد و دلیل آن این است که ترکیبی از نیروهای مختلف در زمین مشغول فعالیت هستند. یکی از آنها جاذبه خورشید است، نیروی دیگر جاذبه ماه می باشد، سومی، عمل گردشی خود زمین است.
نتیجه چنین می شود که زمین به دور خورشید در حالت کجی می گردد. زمین این وضع را در سرتاسر سال حفظ می نماید، به نحوی که محور زمین همیشه به طرف ستاره شمالی متمایل است.
بنابراین، در مدت زمانی از سال قطب شمال به طرف خورشید کج می شود و قسمتی از سال از آن دور می گردد. به علت این کج شدن، اشعه مستقیم آفتاب بعضی اوقات نیز به جنوب استوا مستقیما” می تابد. این اختلافات در برخورد اشعه مستقیم آفتاب به زمین باعث می شود که دارای فصول مختلفی در نقاط مختلف دنیا باشیم.
وقتی نیمکره ی شمالی به طرف خورشید می گردد، ممالک واقع در شمال استوا دارای فصل تابستان خود می باشد و ممالک واقع در جنوب استوا فصل زمستان خود را خواهند داشت. وقتی اشعه مستقیم خورشید به نیمکره ی جنوبی می تابد در آنجا تابستان و برعکس در نیمکره ی شمالی زمستان است.
طویل ترین و کوتاهترین روزهای سال را به نام تحویل تابستانی و تحویل زمستانی می خوانند. دو روز در سال شب و روز در تمام دنیا با هم مساویست. آن دو روز در بهار و پاییز درست در نیمه تحویل می باشد. یکی اعتدال پاییزیست، که در 23 سپتامبر (اول مهرماه) واقع می شود و دیگری اعتدال بهاریست که در 21 مارس (مساوی با عید نوروز ایران) روی می دهد.
منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 7
