از روزگار قدیم، پیوسته بشر از شیر حیوانات استفاده می کرد. از این رو، حیواناتی را پرورش داده تا شیر بیشتری به او بدهند.
ما اکنون بیشتر شیر گاو را مصرف می کنیم. ولی در بعضی از جاها، مانند اسپانیا، گوسفند نیز یکی از حیوانات شیرده مهم به شمار می رود. در بسیاری از کشورها شیر بز نیز مصرف می شود.
شیر مایعی است که از غده های پستانی حیوان تراوش می کند تا بتواند با آن نوزاد خود را تغذیه کند. به مجرد زاییدن بچه، شیر از پستان مادر سرازیر می شود. پس شیر جایگزین آن خونی است که قبلا” طفل در شکم مادر از آن تغذیه می کرده است. در حقیقت، شیر شبیه به خون است با این تفاوت که سلولها و رنگ قرمز آن را ندارد.
ترکیب شیر در حیوانات گوناگون فرق می کند و بستگی به نوع حیوانی دارد که آن را تولید می کند. ولی همیشه چربی، پروتئین، هیدرات کربن و مواد معدنی در تمام شیرها وجود دارند.
چربی شیر بز دو برابر چربی شیر گاو است. اما چربی شیر گوزن شمالی پنج برابر چربی شیر گاو می باشد.
همچنین شیر هر حیوانی برابر با نیاز نوزادش، نمکهای مختلفی دربر دارد. هر چه رشد نوزاد سریع تر باشد، شیر مادر هم نمک بیشتری دربر دارد. برای مثال، وزن نوزاد گاو 47 روزه به دو برابر وزن هنگام تولدش می رسد. ولی چنین رشدی برای نوزاد انسان ظرف 180 روز صورت می گیرد. به همین دلیل است که شیر گاو از لحاظ نمک و پروتئین بسیار غنی می باشد و اگر بخواهیم آن را به نوزاد انسان بدهیم باید رقیقش کنیم.
نوع شیری که از گاو بدست می آید بستگی به عوامل گوناگونی دارد. یعنی با توجه به نژاد و ساخت اندام گاو فرق می کند. هر بار که شیر گاوی را می دوشند آن شیری که آخر سر می آید دارای چربی بیشتری است. پس می بینید که عوامل گوناگونی سبب اختلاف نوع شیرها می شوند.
علف سبز، منبع اصلی ویتامین ها برای حیوانات به شمار می رود. از این رو شیر حیوان در تابستان بیشتر از فصل زمستان ویتامین دربردارد. درزمستان گاو نمی تواند به چراگاه برود و بناچار از غذاهای مانده و خشک استفاده می کند.
در یک لیتر شیر حدود 115 گرم مواد غذایی جامد مانند چربی، کازئین، قند شیر (لاکتوز) و مواد معدنی وجود دارد.
منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 3
