شخصی سرگردان را در صحرا مجسم کنید، که از تشنگی دارد می میرد. وی به مسافات اطراف خود نگاه می کند و دریاچه ای را مملو از آب زلال می بیند که اطراف آن را درختان سرسبز فرا گرفته اند. آنگاه به سوی آن می دود. ولی دریاچه از نظرش ناپدید می گردد و می بیند چیزی جز شن گرم در اطراف وجود ندارد.
دریاچه ای را که این شخص در فاصله ای دور از خود می بیند، «سراب» می نماییم. اما چه عاملی آن را بوجود آورده است؟
سراب عبارت از نیرنگ و خدعه ایست که طبیعت بر اثر شرایط خاصی برابر چشمان ما ایجاد می کند. نخست باید دانست جسمی را که به چشم می بینیم نتیجه انعکاس اشعه نوریست که از آن جسم روی چشمان ما می تابد. معمولا” این اشعه به خط مستقیم به چشمان ما می رسند و بنابراین اگر به فاصله دوری نگاه کنیم، فقط می توانیم اشیائی را که در بالای افق قرار گرفته اند، مشاهده کنیم.
حال می رسیم به نیرنگی که جو هوا با اشعه نور بازی می کند. در بیابان، لایه ای از هوای متراکم روی زمین قرار دارد که به منزله ی آینه عمل می کند. شیء ممکنست خارج از میدان دید باشد و در نقطه ای پایین تر از افق قرار گیرد. ولی همین که اشعه نور آن جسم به این لایه غلیظ هوا برخورد می کند، آنها به چشم ما منعکس شده و ما آن جسم را مثل اینکه در بالای افق قرار داشته باشد، می بینیم.
در حقیقت ما جسمی را می بینیم که چشممان نمی تواند آن را ببیند. وقتی آسمان توسط این آینه هوا منعکس می شود، گاهی اوقات شبیه دریاچه به نظر می آید، آنوقت است که سراب به چشم می آید.
در یک روز گرم همین که به فراز تپه نزدیک می شوید، ممکنست تصور کنید که جاده مقابل شما مرطوب است. این هم یک سراب است. آنچه را که شما می بینید نور آسمان است که توسط هوای گرم شکسته شده و به نظر چنین می آید که از خود جاده برمی خیزد.
سراب در دریا هم اتفاق می افتد و آن عبارت از دیدن کشتی هایی است که در آسمان مشغول حرکت هستند. در این وضع هوای سردی نزدیک آب وجود دارد که هوای گرم روی آن را پوشانده است.
کشتی های دوردست که در ماوراء افق هستند، بر اثر انعکاس نور آنها بر لایه ی هوای گرم به چشم دیده می شوند و منتها ما آنها را در آسمان می بینیم.
یکی از مشهورترین سرابها در دنیا در سیسیل در تنگه مسینا روی می دهد. شهر مسینا در هوا منعکس می شود و به نظر می رسد قصرهای زیبا در آسمان شناور هستند. مردم ایتالیا، آن را به اسم فاتامورگانا می نامند که از نام پسری گرفته شده که تصور می شده است از راه شیطنت این سرابها را پدیده می آورد.
منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 7
