باد از چه پدید می آید؟ در هوای آزاد گاهی ناگهان چیز مرموزی رخ می دهد؛ چیزی که احساسش می کنیم ولی آن را نمی بینیم.
اکنون ببینیم این چیزی که نامش را «باد» نهاده ایم، چگونه به وزش در می آید.
باد چیزی جز حرکت هوا بر سطح زمین نیست. پس، نخست باید دریابیم که هوا چگونه حرکت می کند.
بادها همه بر اثر یک چیز پدید می آیند: دگرگونی در دما. یعنی هوا بر اثر گرم شدن انبساط می یابد و بر اثر این انبساط، هوا سبک می شود. آنگاه هوای سبک تر رو به بالا می رود و جایش را هوایی می گیرد که دمای کمتری دارد زیرا سنگین تر است. این جابجایی هوا باد را پدید می آورد.
بادها بر دوگونه اند:
- بادهایی که بخشی از سیستم جهانی بادها هستند.
- بادهایی که محلی اند.
مهمترین بادهای متعلق به سیستم جهانی از خط استوا برمی خیزند، چون در آنجا حرارت آفتاب از هر جای دیگر شدیدتر است.
در استوا، هوا بر اثر حرارت تا ارتفاع بسیاری بالا می رود.
آنگاه به سوی شمال و جنوب رانده می شود و پس از پیمودن یک سوم از راه خود تا قطبها، به سردی می گراید و شروع به فرو افتادن می کند.
مقداری از همین هوا به خط استوا برمی گردد تا دوباره حرارت بیابد و مسیر خود را تکرار کند، اما باقیمانده ی هوا همچنان تا قطبها پیش می رود.
این دسته از بادها در تمام سال از خط سیری مشترک و یکنواخت حرکت می کنند.
آنها را «بادهای غالب» می خوانند، ولی بیشترشان بر اثر برخورد با بادهای محلی که از جهت هایی گوناگون پیش می آیند، شکسته می شوند.
اما بادهای محلی ممکن است بر اثر فرا رسیدن توده هایی از هوای سرد با فرابار و یا توده هایی از هوای گرم با فروبار پدید آیند.
پس از گذشت چند ساعت، یا حداکثر چند روز «باد غالب» دوباره بر منطقه وزیدن خواهد گرفت.
بادهای دیگر محلی، پدیده ی گرم و سرد شدن های روزمره ی زمین است.
نسیم هایی که از زمین به دریا و بالعکس می وزد، از این گونه بادها به شمار می رود.
چون روز شود، هوای خنک دریا به خشکی وزیدن می گیرد، و این نسیم دریاست؛ و چون شب شود، دریا هنوز گرمتر از زمین است و بدین جهت هوای خنک تر از زمین به دریا جریان می یابد، و این نسیم زمین خیز است.
منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 10
