مهمترین چیزی که انسان را از دیگر حیوانات ممتاز ساخته، مغز است.
بسیاری از جانوران در رده های پست، یا مغز ندارند، یا مغزشان بسیار خرد و بی مقدار است، و یا فقط تکامل ناچیزی یافته است. برای مثال، مغز کرم خاکی به اندازه ی سر یک سنجاق است. مغز خرگوش حجم یک انگشتانه را دارد. اما وزن مغز انسان بطور متوسط 1400 گرم است.
مغز دارای سه بخش است:
1 . مخ
2 . مخچه
3 . پیاز مغز
مخ که تمام کارهای ارادی ما را تنظیم می کند، مهمترین قسمت مغز بشمار می رود. گذشته از این، مخ بزرگترین بخش مغز است؛ چرا که بیشترین فضا در قسمت بالا و پشت جمجمه ی ما را پر کرده است.
مخ به دو بخش یا دو نیمکره ی برابر تقسیم می شود. سطح آن پر از چین و تا خوردگی است و از ماده ای خاکستری رنگ و مرکب از یاخته ها، پدید آمده است. پوسته ی مغز نیز ماده ای است سفید رنگ که از الیاف عصبی ترکیب یافته است.
وظیفه ی «پوسته ی مغز» دریافت کلیه ی پیام ها برای مغز، و نیز مخابره ی تمام پیامها از مغز به همه ی اعضای بدن است. هر قسمتی از پوسته ی مغز، بخشی ویژه از وظایف بدن را مهار می کند. بنابراین می توان گفت که در پوسته ی مغز قسمت های گوناگون و مشخصی وجود دارد.
آری، دانشمندان بر روی پوسته ی مغز، نقاط مختلفی را مشخص کرده اند که ویژه ی دیدن، شنیدن، حرکت ماهیچه ها و دیگر کارهاست. به همین دلیل است که چون به نقطه ای از مغز آسیب وارد آید _ مثلا” در نقطه ای از آن خونی لخته شود _ توانایی انسان برای انجام برخی از وظایف، مختل می گردد. مثلا” قدرت حرف زدن را از دست می دهد.
مخچه در پس سر و زیر مخ جای گرفته است.
مخچه هماهنگی ماهیچه ها و تعادل اندام های ما را مهار می کند. هرگاه این عضو آسیب ببیند، چه بسا که انسان دیگر نه می تواند راست بایستد و نه می تواند مثلا” در یک خط مستقیم بشایستگی راه روی کند.
پیاز مغز که آن را بصل النخاع نیز می نامند، حجم بسیار کوچکی تقریبا” به اندازه ی سر انگشت شست ما دارد.
پیاز مغز در انتهای مغز و ابتدای نخاع جای گرفته است. تنفس، ضربان قلب، اعمال گوارش و بسیاری دیگر از فعالیت های بدن را که می پنداریم خودبخود انجام می گیرند، همه به وسیله ی پیاز مغز کنترل می شوند.
پیاز مغز درست در جایی قرار گرفته است که «الیاف عصبی» در آنجا از مغز منشعب شده و به نخاع پیوسته اند.
ضمنا” همان طور که می دانید نیمی از مخ، نیم دیگر اندام های بدن ما را مهار می کند؛ مثلا” نیمه ی راست آن، پای چپ و دیگر اعضایی را که در سمت چپ بدن ما قرار گرفته _ اند، کنترل می کند.
منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 5
