از هزاران سال پیش، انسان به تفکر درباره جهان و مواد سازنده آن سرگرم بوده است. اندیشه درباره این موضوع پایه های علم شیمی را بوجود آوردند. باید توجه داشت که انسان در هزاران سال پیش، اطلاعات بسیار کمی درباره جهان داشت. به این دلیل یافته های او هم بیشتر غیرعلمی بود و بر پایه خیالات و افسانه ها استوار شده بود. در دوران باستان، دو گونه تلاش در راه علم شیمی وجود داشت.
اولین تلاش در مصر باستان بود. در هزاران سال پیش از این، کاهنان و روحانیون مصری سرگرم کیمیاگری بودند. کیمیاگری کوششی کوششی غیرعلمی بشمار می رود. کسانی که به کیمیاگری سرگرم بودند، از سویی به دنبال اکسیر جوانی یا آب حیات بودند، تا به کمک آن بتوان انسان را همواره جوان نگاه داشت. از سوی دیگر به دنبال ماده ای بودند، تا فلزات را به طلا تبدیل کنند. آنها نه آب حیات را پیدا کردند و نه اکسیر طلا را، ولی کوشش کیمیاگران برای پیدا کردن این دو ماده موجب شد که آنها بوجود پاره ای از مواد شیمیایی پی ببرند.
تلاش دیگر در یونان باستان بود. در آنجا هم فیلسوفان به اندیشه درباره جهان سرگرم بودند. البته فعالیت این فیلسوفان جنبه تجربی نداشت و آنها تنها در محدوده فکر سرگرم تلاش بودند، با این وجود گاهی فیلسوفان یونان به نتیجه هایی رسیدند که به علم شیمی کنونی نزدیک است.
برای نمونه فیلسوفی به نام ذیمقراطیس یا دموکریت عقیده داشت که جهان از ذرات بسیار ریزی به نام اتم درست شده است. پس از او هم افلاطون و ارسطو معتقد شدند که جهان از چهار عنصر به نام آب، خاک، هوا و آتش درست است. البته عقاید این فیلسوفان هم کاملا” علمی نبود و امروز بیشتر این عقاید رد شده است.
پس از سقوط امپراطوری رم به دست مسلمانان، فیلسوفان اسلامی، تلاش گذشتگان را دنبال کردند و به نتیجه های علمی فراوانی هم رسیدند. مشهورترین دانشمندان شیمی جابرابن حیان و محمد زکریای رازی بودند. کشف اسید سولفوریک، اسید نیتریک، تیزاب سلطانی و جوهر سرکه را به جابر نسبت می دهند. الکل را نیز رازی کشف کرد. این کشفیات علم شیمی را گسترده تر کرد. همزمان با گسترش علم شیمی در سرزمین های اسلامی، اروپائیان یک بار دیگر به کیمیاگری روی آوردند.
در تمام طول قرون وسطی اروپائیان همچنان سرگرم عملیات موهوم کیمیاگری بودند. پس از پایان قرون وسطی بار دیگر کوشش های عملی و تجربی رونق پیدا کرد و مجموع تمام اطلاعات گذشته، پایه های علم شیمی را بنا نهادند. از اواخر قرن هفدهم مسیحی، علم شیمی شروع به گسترش کرد و در قرن هیجدهم به شکل کنونی درآمد.
در روزگار ما، علم شیمی پیشرفت بسیار زیادی کرده است و در آزمایش های خود از روش های علمی کمک می گیرد. روش علمی عبارت است از روش مشاهده و تجربه برای اثبات یک موضوع. دانشمندان کنونی عقیده دارند که هیچ علمی بدون تجربیات عملی قابل اعتماد نیست. بنابراین مشاهده و تجربه یکی از پایه های هر علمی شناخته می شود.
منبع: دانستنی های نوجوانان – جلد 13
