عمل وزن کردن امروزه جزو کارهای جاری و اولیه زندگانی در آمده است و در هر شهر روزانه بقدری این کار انجام می شود که ممکن نیست فهرستی از همه تهیه کرد. اما در زندگی امروزی عمل وزن کردن فقط مربوط به داد و ستد نیست مثل عملی که در انبارها و کارخانه انجام می شود، بلکه در کارهای علمی نیز نقش حیاتی دارد.
ببینیم نخستین مردمی که به فکر وزن کردن اجسام افتادند کدام بودند؟
شاید هیچوقت جواب دقیق این پرسش را کسی نتواند بدهد، ولی تا آنجا که تاریخ می گوید، مصریان مخترع عمل توزین بوده اند. در حدود هفت هزار سال قبل مصریان ساده ترین آلت توزین را بوجود آوردند و آن چیزی جز ترازو نبود. در آن زمان توزین خرما با آویختن دو وزنه در دو انتهای میله افقی و ایجاد توازن میان آن دو انجام می گرفت. این ترازو و یا ماشین اولیه توزین، بدین شکل بوده که ابتدا یک میله ی عمودی را انتخاب می کردند که ریسمانی در مرکز آن میزان می گردید. در انتهای این میله دو کفه ترازو بوسیله ریسمان دیگری آویزان بود و وقتی کفه ها خالی بودند دو کفه در یک سطح مساوی قرار می گرفتند، سپس جسمی را که وزن آن معلوم بود و همه کس با آن توافق داشت، در یک کفه گذاشته و شیئی را که باید وزن کنند در کفه دیگر قرار می دادند.
بنابراین ترازو بهترین ماشین توزین بود که از پنج هزار سال پیش انسان آنرا می شناخت. بعدها در حدود تاریخ تولد مسیح، رومی ها در آن تغییراتی داده و به تکامل آن پرداختند. بدین معنی که از مرکز شاهین سوزنی را عبور دادند که به منزله نقطه مرکزی میله توزین باشد. علاوه بر این رومی ها قپان را نیز اختراع کردند.
قپان عبارت از میله ای بود که معمولا” از قلابی آویزان شده و دارای دو اهرم نامتعادل بود. جسمی را که می خواستند وزن کنند به میله کوتاهتر آویزان می کردند، سپس وزنه ای را در روی میله ی بزرگتر حرکت می دادند تا اینکه توازن برقرار می شد. علامات روی میله یا اهرم بزرگتر، وزن را نشان می داد. این دو وسیله ساده شالوده اغلب ترازوهای امروزی را تشکیل می دهند.
البته امروزه، ترازوهایی داریم که می توانند چیزهایی را اندازه بگیرند که حتی تصور آنهم در سابق نمی شد. به عنوان مثال، ترازوهایی هستند که وزن موی انسان، یا نوشته های یک تکه کاغذ را وزن می کند و ترازوهایی هم وجود دارد که یک قطار باری را توزین می نماید.
در کار علمی، که ترازوها بایستی خیلی دقیق باشند، رطوبت، ارتعاش، خاصیت آهن ربایی یا انواع نیروها، می تواند وضع ترازو را بهم بزند. با این همه یک ترازوی علمی می تواند تا یک صد میلیونیم گرم را نیز اندازه گیری کند.
منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 6
