آیا هیچ وقت به حاشیه ی آینه نگاه کرده اید، جایی که شیشه یا زاویه ای بریده شده؟ تمام رنگهای قوس و قزح در آن پیدا است؟
شیشه در اینجا مثل یک منشور عمل می کند. اتفاقی که در اینجا رخ داده عبارتست از انتشار نور و چیزی که شما دیده اید یک منشور (طیف سنج) است. حالا اجازه بدهید آن را بررسی کنیم. وقتی نور از هوا عبور می کند و به آب برخورد می نماید یا اینکه از هوا عبور کرده و به شیشه برمی خورد، جهت خود را تغییر می دهد. این تغییر جهت را انکسار یا شکست می گوییم و شما احتمالا” هزاران دفعه متوجه این موضوع شده اید. به عنوان مثال: قاشقی را دیده اید که توی لیوان آب (کج)قرار گرفته است.
در سطح آب، چنین به نظر می رسد که در دسته قاشق یک انحنای تندی وجود دارد. به دلیل اینکه آب شعاع نور را خم کرده و به آن انکسار داده است.
حالا برگردیم به موضوع منشور:
وقتی شعاع نور با زاویه ای به شیشه برمی خورد خم می شود یا می شکند و سرعت آن در حقیقت کمتر می شود، این عمل را انکسار می نامند. ولی به جای آنکه در موقع خارج شدن مثل داخل شدن سفید باشد، به تمام رنگهای طیف سنج دیده می شود. چرا اینطور است؟ برای اینکه نور سفید نوع مخصوصی از نور نیست، بلکه مخلوطی از تمام رنگهاست.
بنابراین هنگامی که نور سفید وارد منشور می گردد، تمام رنگهای موجود در نور خم می شوند یا منکسر می گردند. ولی تمام این رنگها به یک نحو منکسر نمی شوند. نور قرمز کمتر از همه ی نورها انکسار دارد.
بنابراین در بالای طیف یا قوس قزح دیده می شود. بعد از آن رنگ نارنجی است، بعد رنگ زرد، سبز، آبی، نیلی و در انتهای دیگر رنگ بنفش، که بیشتر از همه ی رنگها انکسار دارد و برای همین است که تمام رنگهایی که درون نور سفید می باشند از آن جداگانه بیرون می آیند، یعنی هنگامی که نور داخل منشور می شود.
انسان از مدتها قبل پی به چنین اتفاقی برده است، ولی در توضیح آن گفته می شد که آب یا شیشه به طریقی نور را عوض می کنند. سپس (نیوتن) در سال 1666 ، آزمایشی کرد که جواب کامل و درستی بدست آورد. نیوتن، نور خورشید را از شکاف باریکی وارد اطاق تاریکی نمود و در مسیر نور، یک منشور قرار داد و طیفی را که روی دیوار افتاده بود مطالعه کرد. او اثر پخش نور را انتشار نامید و ثابت کرد که نور سفید مخلوطی از همه ی رنگهاست.
منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 7
