در مقایسه با بسیاری از حیوانات، انسان در بویایی توانمندی رضایت بخشی ندارند.
گویا حقیقت این است که بشر همچنان که از نردبان تکامل بالا می آمده است، بویایی خود را نیز رفته رفته، کاهش داده باشد؛ تا جایی که امروز وی عمدتا” یک موجود دید محور، یا «حیوان بصری» به شمار می آید.
این نامگذاری حکایت از آن دارد که انسان موجودی است که معلومات و اطلاعات خود را بیشتر از راه چشم کسب می کند.
نقطه ی مقابل انسان، سگ است که تقریبا” حیوانی بو محور، یا «حیوان شامه ای» تمام عیار است؛ یعنی جانوری که زندگیش بر حس بویاییش استوار است.
اکنون به چند مقایسه می پردازیم تا شما دریابید انسان در حس بویایی، نسبت به سگ چقدر کمبود دارد.
در هر یک از دو طرف بینی ما قسمتی وجود دارد که به اندازه ی سطح یک ناخن و مخصوص بوییدن است. همین قسمت در سگ به اندازه ای وسیع ولی پیچیده و تودرتو است که اگر آن را در جایی بگستریم، سطحی برابر نصف پوست حیوان را فرا می گیرد!
در مغز انسان، جایی که مخصوص دریافت و درک بو است، حدود یک دوازدهم مغز است؛ در حالی که یک سوم مغز سگ به حس بویاییش اختصاص یافته است. البته بشر حواس، اعضا و نیروهای دیگر خود را تکامل بخشیده است تا ناتوانی خود را در حس بویایی جبران کند.
در بینی ما بو به وسیله ی موهای ظریفی جذب می شود که از غشای بویایی برآمده اند.
این موها همچون «آنتن» هستند، ولی نوکشان در هوا رها نشده است؛ بلکه در لایه ی ویژه ای فرو رفته اند که پوششی برای «غشای بویایی» به شمار می رود. این لایه همیشه نمناک است؛ چرا که اگر خشک شود دیگر ما هیچ بویی را احساس نخواهیم کرد. بعلاوه در تنفس معمولی، جریان هوا از روی این غشا نمی گذرد؛ بلکه برای بوییدن لازم است که بو بکشیم تا جریان هوا را بر آن عبور بدهیم.
برای آنکه بتوان بوی چیزی را حس کرد، باید آن ماده در لایه ای از چربی که «موهای ظریف گیرنده ی بو» را در بر می گیرد، حل شود.
چنین ماده ای باید از روغن های فرّار باشد (مانند آنچه که از گل به دست می آید)، و یا با چنین روغن هایی حمل شود (مانند بویی که از قهوه برمی آید).
این مواد بر 5 نوع عمده تقسیم می شوند که شامه ی ما همه ی آنها را درک می کند:
1 . مواد گُلی (مانند بنفشه، رز)
2 . مواد ادویه ای (مانند فلفل، دارچین)
3 . مواد سوزا (مانند توتون، قهوه)
4 . مواد گندی (مانند تخم مرغ فاسد، پنیر)
5 . مواد اِتِری (مانند الکل، کافور)
منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 5