چگونه موتور جت کار میکند؟
گرچه موتورهای جت به تازگی در اختیار بشر قرار گرفته و نیرومندترین هواپیماها با آن حرکت و پرواز میکنند، ولی قاعدهی فنی آن در 2000 سال پیش کشف گردیده بود.
واژه جت یعنی جهش ناگهانی مایع یا گاز از یک دهانهی تنگ.
قاعدهی پیشراندن با جت مبنای ساخت موتورهای جت است. این قاعده به وسیلهی یک ریاضیدان یونانی به نام هرون اسکندرانی در 120 سال پیش ازمیلاد مسیح کشف گردید.
این ریاضیدان یک گوی فلزی برداشت و برایش چند منفذ گذاشت. وی چنین گویی را به وسیلهی جهش بخار که از منفذهای تنگش خارج میشد، به حرکت درمیآورد.
برای آنکه بیشتر به کار پیشرانی با جت آشنا شوید توجه شما را به یک بادکنک معمولی جلب میکنیم.
درصورتی که دهانهی بادکنک بسته باشد، هوای درون آن برتمام سطح داخلیش بطور یکسان فشار وارد میآورد. اما همین که دهانهاش را باز کنیم فشار از همه جا کاسته شده، بر دهانهی تنگ بادکنک هجوم میآورد.حالا بادکنک را در هوا رها کنید، خواهید دید که با فشار همان هوایی که از دهانهاش بیرون میآید، به پیش رانده میشود.
پس حالا خوب متوجه شدید که چرا و چگونه هوایی که با فشار از دهانهی تنگی خارج میشود، جسمی را به سمت جلو میراند. اکنون اگر بخواهیم این مطلب را در قالب قانون فیزیکی حرکت بیان کنیم، می گوییم:
برای هر عملی یک عکس العمل وجود دارد.
اکنون برایتان این قانون را توضیح میدهیم:
در یک موتور جت، عمل عبارت است از : تخلیه ی هوا که به سمت عقب فشار میآورد (حرکت وارونه).
عکس العمل آن هم عبارت است از : هل دادن جسم به سمت جلو (حرکت پیشرانه یا برآور).
موتورهای جت اساسأ به دو گونه ساخته میشوند:
- رامجت
- توربوجت
رامجت به نوعی موتور جت میگویند که شبیه به یک لولهی بخاری پرنده است، و هیچ قسمتی از آن متحرک نیست. فقط هوا از دهانهی جلویش (یعنی هواکش) وارد میشود. سپس با بنزین مخلوط شده، میسوزد و بدین وسیله حدود 5 برابر، بر حجم گاز میافزاید و با فشار قوی از دم هواپیما خارج میگردد.
آتشی که در رامجت است به هنگام توقف هواپیما هرگز فشاری تولید نمیکند. ولی به هنگام حرکت، هر چه سریعتر پرواز کند نیرو و فشار بیشتری پدید میآورد.
اما توربوجت موتوری است که به توربین مجهز گردیده و دارای یک کمپرسر است که هوا را به وسیلهی آن مکیده با فشار وارد اتاق احتراق میکند.
در اینجا هوا با بنزین آمیخته شده، میسوزد. بر اثر این عمل گازهای داغ و حجم افزودهای پدید میآیند که پس از عبور از یک توربین، از سوراخ عقب هواپیما خارج میشوند. بدین وسیله آنها فشار جت تولید میکنند. در این صورت دیگر روشن است که هواپیما به پیش رانده میشود.
ضمنأ این را نیز بدانید که نوعی هواپیما داریم که ملخش به وسیلهی توربین جت به گردش درمیآید. موتور این گونه هواپیماها را توربوپراپ مینامند.