آهنربا را به عربی مغناطیس و به انگلیسی مگنت میگویند. اکنون ببینیم چرا این واژهها را برای آهنربا برگزیدهاند.
شاید دلیلش این بوده که میگویند در روزگار قدیم چوپانی میزیست به نام مگنس که او گوسفندهای خود را در کوه آیدا به چرا میبرد.
روزی ناگهان متوجه شد که عصای آهنین و میخهای کفشش به سنگ بزرگ و سیاهی چسبیده است.
بله، کشف سنگهایی که آهن را به خود جذب میکردند سرآغاز کشف آهنربا یا مغناطیس بود.
این گونه سنگهای اسرار آمیز در نزدیکی محلی به نام مگنز یا در آسیای صغیر نیز یافت میشدند.
به هر حال شاید به این دلایل بود که نام آهنربا را مگنت یا مغناطیس نهادند.
خواص آهنربا:
همچنان که زمان به پیش میرفت بشر چیزهای بیشتری درباره آهنربا کشف نمود. از باب مثال، او دید که چون قطعه آهنی را به سنگهای آهنربایی میمالند، آن آهن نیز خاصیت آهنربایی پیدا میکند.
همچنین بشر هزاران سال پیش دریافت که آهنربای آویزان و معلق در هوا، خود به خود تقریبا رو به سمت شمال میایستد.
اختراع قطبنما از همینجا به وقوع پیوست.
آنگاه سنگهای مغناطیسی را به نام سنگ راهنما خوانند، چه آدمهای سرگردان به کمک این سنگها راهنمایی میشدند.
در زمان ملکه الیزابت دانشمندان به نکته دیگری پیبردند. آنان دریافتند که آهنربا دارای دو قطب است:
قطب شمال و قطب جنوب
وقتی که سر دو آهنربا را نزدیک هم آوردیم به گونهای که هردو قطب شمال یا قطب جنوب باشند، آهنرباها همدیگر را دفع میکنند. ولی اگر یکی قطب شمال و دیگری قطب جنوب باشد، آن دو همدیگر را جذب میکنند.
پس از این آزمایش دانشمندان چنین نتیجه گرفتند که:
1_ دو قطب همنام همدیگر را میرانند.
2_ دو قطب غیر همنام همدیگر را میربایند.
از آن پس مطالعات درباره آهنربا دیگر پیشرفت چندانی نکرد. این بود تا اوایل قرن 19 که یک دانشمند دانمارکی به نام ارستد در 1820 کشف تازهای نمود.
ارستد کشف خود را بدین گونه عرضه داشت که گفت: سیم حامل برق باعث ایجاد یک حوزه مغناطیسی می شود.
نتیجه این کشف آن بود که دانشمندان فهمیدند که اگر دور یک میله نرم آهنی، مقداری سیم بپیچانیم؛ سیمهایی که البته به پیل متصلند باعث میشوند که آن میله خاصیت آهنربایی پیدا کند.
بدین ترتیب برقاطیس برای نخستین بار در جهان پدید آمد.
این پدیده جدید آهنربای برقی را به ارمغان آورد، که البته از هر نوع آهنربایی که تا آن زمان شناخته شده بود، قویتر بود.
در پرتو کشف برقاطیس بسیاری از دستگاههای مهم و مفیدی که اکنون در اختیار داریم، ساخته شدند.
آهنربای برقی نه تنها برداشتن بارهای سنگین را میسر نموده، بلکه در هر دستگاهی که دارای یک مدار برقی است، نقش بازی میکند، مانند: زنگ برقی، دینام، موتورها..
هر چند که از قدیم می گفتند نیروی یک آهنربا فقط تا مسافت معینی کارگر است، ولی این مایکل فاراده بود که برای نخستین بار حوزههای نیرو و خطوط نیرو را تشریح کرد. از آن پس چیزهای بسیاری مانند تلفن، رادیو و غیره اختراع شدند.
منبع: کتاب به من بگو چرا؟ – جلد چهارم