شکی نیست که شما قادرید الفبا را به آسانی و بسیار سریع از بر بخوانید. باز شکی نیست که شما نام خود را نیز بدون کوچکترین تأملی می نویسید، و چه بسا که شما بتوانید قطعه سرودی را با آلت موسیقی بنوازید.
اگر از شما بپرسند چگونه این کارها را انجام می دهید، خواهید گفت که آنها را از بر دارم. ولی آیا می دانید که جمله ی درست تر، آن است که بگویید: من این چیزها را فرا گرفته _ ام. و البته شیوه ی فراگیری شما نیز این بود که با ممارست، گونه ای عادت یا ساخت ذهنی برای خود ایجاد کرده اید.
به دیگر سخن، انجام کاری، روزی برای شما مشکل بوده است مانند از بر خوانی الفبا یا نواختن یک قطعه سرود؛ اما اکنون با ایجاد این ساخت ذهنی، انجام همان کار چنان برایتان آسان شده است که بی درنگ و براحتی از پس انجام آن برمی آیید.
پس می توان حافظه را این گونه تعریف کرد:
فراگیری از راه ایجاد عادت، یا پدید آوردن یک ساخت ویژه ی ذهنی.
انسان تعداد بی شماری از این عادت ها را برای خود پدید آورده است که اکنون می تواند کارهای روزمره ی زندگیش را انجام دهد؛ مانند: بستن دکمه ها و شستشوی صورت و دستها. اکنون فرض کنیم شما کتابی به دست گرفته اید و فصلی از آن را می خوانید. پس از بستن کتاب، اگر کسی درباره ی موضوع بحث سؤالی بکند، شما مطالبی کلی پیرامون موضوع اصلی کتاب، بازگو خواهید کرد؛ چرا که صورتی از آن در ذهنتان نقش بسته است. همین طور در انجام کارهای روزمره نیز باز شما از همین خاصیت ذهنی خود استفاده می کنید.
روانشناسان می گویند: هر گونه فراگیری _ که منظور از حافظه نیز همین فراگیری است _ پدیده ای است از ترکیب چندین صورت ساده ی ذهنی. ولی البته معنای این سخن آن نیست که آموزش یا ذهن سپاری به همین سادگی در پرتو چند صورت ذهنی حاصل می_ آید؛ صورتهای ذهنی یا عاداتی که ماشین وار از بَرزِشها و یا تکرار کارها پدید می آید.
نه، هرگز چنین نیست؛ زیرا در این باره چیزها و عوامل دیگری هم هستند که باید به آنها نیز توجه کرد و دانست که آنها هم در این جریان، نقش بازی می کنند و یادگیری یا ذهن سپاری را برای انسان میسر و یا آسانتر می گردانند.
یکی از عوامل، خواست و اراده ی فراگیری است. داشتن انگیزه یا یک اراده ی درون جوش برای سپردن چیزی به حافظه، بسیار اهمیت دارد.
دیگر از عوامل مهم یادگیری، فهم و درک مطلب است؛ مثلا” شما بهتر می توانید شعری را حفظ کنید هرگاه که معنای آن را بدرستی درک کرده باشید. در چنین صورتی آن شعر حتی برای مدت طولانی تری نیز در ذهن شما باقی خواهد ماند.
دیگر از عوامل مهم که در فرایند یادگیری و ذهن سپاری نقش بزرگی بازی می کند، پیوند اندیشه هاست؛ یعنی انسان بکوشد میان اندیشه های تازه اش با اندیشه هایی که از پیش به حافظه سپرده است، رابطه و پیوند برقرار کند.
منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 5