بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا راه آهن زیرزمینی دارند.
نخستین راه آهن زیرزمینی، نزدیک به 125 سال پیش در شهر لندن ساخته شد. در آن زمان خیابان های لندن بسیار شلوغ و پر رفت و آمد شده بود و مردم به وسیله ی آمد و شد تازه و سریع تری نیاز داشتند. همین نیاز باعث شد که مردم به مشکلات استفاده از نخستین راه آهن زیرزمینی اهمیت ندهند. حتی بعضی از مردم می پنداشتند دود گوگرد لوکوموتیو که در راهروی زیر زمینی قطار می پیچید، برای سلامتی آنان مفید است! این بود که به زودی خطوط دیگری هم ساخته شد و بالاخره در سال 1870 میلادی اولین خط عمیق ساخته شد.
خط عمیق مانند تونل کنده می شود و در عمق زیادی در زیر زمین ادامه می یابد. در حالی که پیش از آن راه آهن زیرزمینی را مانند یک گودال یا خندق می کنند و ریل گذاری می کردند، سپس روی آن را با سقف می پوشاندند. کندن تونل های عمیق مشکل تر است، اما در عوض می توان آن را در هر مسیری ساخت، بدون آنکه به شهر و خیابان ها آسیبی برساند.
برای رساندن مردم به سکوهای قطار، از آسانسور استفاده می کردند. امروزه پلکان برقی جای آسانسور را گرفته است.
راه آهن زیر زمینی گلاسکو (در انگلستان) در سال 1896 میلادی ساخته شد. شهر بوستون امریکا در سال 1898 صاحب راه آهن زیرزمینی شد و متروی پاریس در سال 1900 گشوده شد.
امروز همه ی قطارهای زیرزمینی با برق کار می کنند. اما در آن زمان هنوز با لوکوموتیو بخاری حرکت می کردند.
نخستین قطار برقی زیرزمینی در سال 1890 میلادی در لندن به کار افتاد.
واگن های آن پنجره نداشت و می بایست یک نفر مأمور راه آهن در واگن ها راه برود و به صدای بلند نام ایستگاه ها را به مسافران اعلام کند.
امروزه ایستگاهها و واگن های راه آهن زیر زمینی پر نور و بزرگند و هوای سالم و کافی دارند. تنها در ساعت های به خصوصی از روز، هنگامی که همه ی مردم به سر کار می روند و یا از کار باز می گردند، قطارها و ایستگاه های راه آهن زیر زمینی بسیار شلوغ می شوند. در توکیو ایستگاههای راه آهن زیرزمینی در چنین ساعت هایی چنان شلوغ می شوند که چندین نفر از کارکنان راه آهن وظیفه دارند مردم را به درون قطارها هل بدهند. اگر نه ممکن است مردم نتوانند در قطاری که می خواهند، سوار شوند!
عجیب و قدیمی!
تا سی سال پس از آنکه راه آهن به قاره ی آمریکا راه یافت، در تمام راه آهن های قاره ی آمریکا نوعی لوکوموتیو به کار می رفت که آن را نوع آمریکایی نام داده بودند. سپر جلوی لوکوموتیو آمریکایی برای این بود که اگر چیزی روی خط آهن باشد، آن را از سر راه قطار به کنار بزند. این سپر را گاوگیر می نامیدند، زیرا اغلب گله های گاو وحشی راه را بر قطار می بستند. اگر این سپر نبود، گاوها زیر قطار می رفتند و قطار از پیش رفتن باز می ماند.
این لوکوموتیوها امروز از بین رفته اند و تنها در موزه ها می توان آنها را پیدا کرد.
در قدیم خط آهن دانه دار هم وجود داشت. آن را بر روی سر بالایی ها می ساختند و مانند یک نردبان بود. چرخ های قطار، دندانه دار بودند. دندانه های چرخ به دنده های نردبان یعنی همان ریل، گیر می کرد و قطار را بالا می کشید. لوکوموتیو آن طوری ساخته شده بود که همیشه عمودی قرار بگیرد. امروزه تله کابین جای این نوع راه آهن را گرفته است.
منبع: دانستنی های نوجوانان جلد 7
