شما می دانید که قلب بسان تلمبه است، و گردش خون را در سراسر بدن میسر می سازد.
تلمبه زنی قلب براثر عمل انقباض بطن چپ آن است.
هنگامی که بطن چپ فرو فشرده می شود، خون با فشار از درون قلب به داخل سرخرگ _ ها سرازیر می گردد. البته سرخرگ ها نیز در آن حال، گشادی لازم را یافته و راه را برای جریان خون، هموار کرده اند.
سرخرگ ها یک آستر ماهیچه ای در درون خود دارند که در برابر فشاری که از جریان خون تولید می شود، مقاومت می کند. به همین جهت، خون از درون سرخرگها باز هم با فشار به درون رگهای کوچک، سرازیر می شود.
فشار خون عبارت است از: مقدار فشاری که بر اثر دو عامل _ یعنی تلمبه زنی قلب، و مقاومت دیواره ی سرخرگها _ بر خون وارد می شود.
این فشار بر دو گونه است:
1 . حداکثر، یا فشار سیستُل
2 . حداقل، یا فشار دیاستُل
حداکثر فشاری که بر خون وارد می آید هنگامی است که بطن چپ قلب، فرو فشرده شده است (= حالت انقباض این بطن). این گونه فشار را «سیستل» نامیده اند.
حداقل فشار خون، درست در لحظه ی پیش از تپیدن مجدد قلب، بوجود می آید که آن را هم فشار «دیاستل» می خوانند.
وقتی برای اندازه گرفتن فشار خون خود نزد پزشک می روید، می بینید که او از دستگاه مخصوصی استفاده می کند. اگر خوب دقت کنید، متوجه خواهید شد که ستونی از جیوه با درجاتی نقش شده بر روی آن، در این دستگاه تعبیه شده است.
بر اثر فشار، جیوه در ستون مزبور بالا می رود، و همین که از فشارخون کاسته می شود، جیوه نیز از دیواره ی ستون، رو به پایین می آید.
واحد اندازه گیری فشار خون میلی متر است.
حد متوسط فشار سیستل برای یک جوان، 120 میلیمتر جیوه است و فشار دیاستل وی نیز باید حدود 80 میلیمتر باشد.
اکنون فرض کنیم پزشک، فشارخون شما را گرفته و به این دو عدد هم دست یافته است. برای بیان آن می گوید: فشارخون شما 120 روی 80 است.
اگر فشارخون به همین حد باشد، جریان آن در بدن بسیار خوب و رضایت بخش است، و دیواره ی رگها نیز از انقباض های بیجا آسوده است. با این وصف، باید دانست که عدد 120 روی 80 ، یگانه عدد طبیعی برای بیان حد متعارف فشارخون، بشمار نمی آید؛ چرا که علاوه بر آن، در افراد مختلف، اندازه ها و اعداد گوناگون دیگری، متفاوت با یکدیگر یافت می شوند که همگی آنها از لحاظ فشارخون، در وضعی کاملا” عادی بسر می برند.
بر اثر فزونی سن، فشارخون بتدریج بالا می رود تا در سن 60 سالگی که به حدود 140 روی 87 می رسد.
عوامل بسیار دیگری نیز در افزایش فشارخون مؤثرند مانند فربهی که در افراد چاق این فشار، بمراتب فزونتر از افراد متوسط است.
فشارهای روحی، فعالیت، ورزش و حتی نحوه ی قرار گرفتن بدن در وضعیت های خاص، از عوامل مؤثر در بالا بردن فشارخون، بشمار می آیند.
منبع: کتاب به من بگو چرا – جلد 5